Hoe zit het met al dat lijden dan? Lijden komt voort uit de vergissing dat ik denk dat ik die afgescheiden persoon ben, die zich moet handhaven in een bedreigende wereld. We hebben eerder uitgelegd dat dit maar zo lijkt. Het ene bewustzijn laat vele wezens aan zich verschijnen, die een groot energetisch spel met elkaar spelen. Zelfs een gevoel is een subtiele, energetisch-materiele golf, en een gedachte is een nog subtielere energetische-materiele golf van betekenis, niet meer en niet minder. De gedachte dat ik een ik ben, dat aan een geest en lichaam is gekoppeld, heet de doener, de genieter, de lijdzame of het ego. Daar lijden we zo onder. De schrijver van dit stukje herinnert zich vaag een periode van depressie. Alles tolde om deze ik-unit. Alles wat er gebeurde werd op dit ego geprojecteerd, wat hem alleen maar extra onder druk zetten, en bergen irrationele verantwoordelijkheid over zijn leven liet dragen, waardoor hij totaal lam werd gelegd. Een periode van intense overgave aan de kennis van Vedanta bracht een grote ommekeer. Te beginnen met de visie dat het geheel aan wetmatigheden, Ishvara genaamd, de verantwoordelijkheid draagt. Dat verlicht de persoon. En laat de persoon haar of zijn rolletje van liefdevolle bijdrage, met verve spelen. Hierop vertrouwen is de kunst, wat alleen lukt als de kennis hiervan vast is.

Vedanta vertelt je dat die wonderbaarlijke orde slecht noch goed is. De kosmos en het leven daarin is op een bepaalde manier neergezet. Dit zijn de wetten van dharma. Die veranderen niet, werken altijd op dezelfde manier, en zijn consequent oorzaak en gevolg. Wat zijn dat voor wetten? Nou, gewoon de wetten waar we dagelijks mee werken. Elke situatie, elk object, elke relatie van objecten gedraagt zich zeer consequent. Dit zijn de wetten van de psychologie (we hebben vooral last van projecties en zelfoordelen, voorkeuren en afkeren, verlangens en angsten), biologie, fysica, ethiek, noem maar op. Wie in lijn leeft met hoe het leven bedoeld is, heeft een prachtig leven, en waardeert het leven niet vanuit voorkeuren en afkeren, maar waardeert het leven non-duaal, in één-puntig ontzag voor het goddelijke spel. Belangrijk te beseffen dat het all-inclusive is. De wereld voldoet niet aan mijn persoonlijke wensen. In de schijnbare werkelijkheid zijn er evenveel leuke dingen als niet-leuke dingen, en heeft elk voordeel z’n nadeel en vice versa. Neutraal. James Swartz noemt dit zeer treffend ’the zero sum nature reality’. Ik sloof me m’n hele leven uit om van alles te bereiken, en kom aan het eind op nul uit. Slimme mensen zien dit als reden om innerlijk op hun lauweren te rusten, en niet te proberen te winnen in de wereld. Wat ik met name moet doen is mijn levenshouding en kennis op orde hebben. Dan kan ik juist handelen in het moment.

Afstemmen met het goede leven

Waarom is de mensenwereld dan dus toch een rommeltje? Omdat mensen, met hun meningen, projecties en waardeoordelen, de wetten van goed leven overtreden en daarom met de gevolgen van hun (collectief) karma te dealen hebben. We hoeven maar naar de politieke spanningen, het huiselijk geweld of het vervuilde milieu te kijken, om te zien dat we niet in lijn leven met hoe de wereld geprojecteerd wordt. Daarvoor is het goed om naar mijn waardenpatroon te kijken. Voel ik me slecht ergens over, doe ik een ander mens pijn, gaan er steeds dingen mis in mijn leven? Dan valt dat te onderzoeken, en verdiend het een correctie. Ik schrijf hier bewust verdiend, want aan jezelf werken is het mooiste wat er is, en zal veel zelfwaardering brengen. Meestal komt het erop neer dat ik niet gezond denk. Het mooie van de Vedanta teaching is dat hier ook veel aandacht voor is. De geest wordt getraind tot gezond denken in een kalme, relatief gelukkige innerlijke sfeer. Dat is het mooie aan Vedanta. Het koppelt heilzame zelfhulp aan een waarachtige visie op de werkelijkheid. Klaar ben je! Er is zoveel aandacht voor mentale gezondheid en volwassenheid, omdat vrijheid alleen via een stabiele, rustige geest te behalen is. Een extraverte geest met een overdaad aan bindende voorkeuren en afkeren, zal niet snel de schittering van de neutrale non-duale werkelijkheid herkennen. Deze mentale training wordt niet zo duidelijk en compleet aangeboden in de context van veel moderne programma’s die non-dualiteit onderwijzen. Werk aan de winkel dus.

Ishvara, de loop der dingen is dus een neutrale kracht, die er niks aan kan doen, dat mensen in chronische verontwaardiging leven. Die geeft gewoon de resultaten die bij een actie horen. Vedanta omarmt de wetenschap wat dit betreft. Mensenkennis, met name de wetten van je eigen psyche en dharmische kennis is een groot goed. Weet je nog? De realiteit bestaat uit niet meer dan wetten? Niet meer en niet minder. Mensen houden redelijk rekening met de wetten die door de wetenschap bestudeerd worden. Wat mensen over het algemeen niet goed begrijpen, en waar mensen over het algemeen geen rekening mee houden is de wet van karma. Ik krijg altijd wat mij toekomt. Het leven is een leermodel, als ik zie hoe het werkt. Als ik probeer de wetten van karma en dharma te omzeilen, snij ik in mijn eigen vingers.

Uiterlijke verrijking geeft innerlijke armoede

Daar gaat het mis. Mensen hebben niet door dat als ze uit (sexueel) verlangen, hebzucht, zucht om macht, honger naar ervaringen acties doen om zich onrechtmatig of onevenredig te verrijken, ze ergens het deksel op de neus krijgen. We hoeven echt niet jaloers te zijn op mensen die materieel succesvol zijn. Ieder krijgt wat hem toekomt. Dat is de ongeschreven wet van karma. Niet dat daar een menselijke jury voor is. Nee, we kunnen vertrouwen op de dharmische werkelijkheid, geen probleem. Laat het maar aan de werkelijkheid over, die regelt alles. Elke plus heeft een min, en elke min heeft een plus, zo luidt de wet van het relatieve leven. Op het einde komen we wat geluk betreft op nul uit. Het geluk ben je namelijk zelf. Dat is heilzame zien van het zijn zelf. Niet iets dat te bereiken valt door te streven. Gaat niet lukken. Het enige wat ik hoef te doen is me aansluiten bij de wetmatigheden van die werkelijkheid, en er verstandig en in liefde mee te spelen. Zelfverrijking van het individu, of het nou een overdaad aan ervaringen is, of een overdaad aan bezittingen, of een overdaad van waar ik allemaal recht op zou hebben, heeft nou eenmaal een evenredige tegenkant in de dualiteit. Dit is meestal in de vorm van een continue verstoring van innerlijke vrede door irritatie en schuldgevoel en verlangen, wat het resultaat is van een egoïstische houding en overeenkomstig gedrag. Het kan ook zijn door bedreigende acties van buiten, waardoor degene die zich verrijkt, de hele tijd onrustig in de weer is om het vergaarde te bewaren en te beschermen. Mensen hebben het meestal niet eens door.

Het leven is een leermodel

Tot ze het wel doorkrijgen. Die mensen zijn gezegend. Die mensen zullen in elke situatie onderzoeken wat er te leren valt. Wat valt er te leren over mijn welzijn, met name bij de minder fijne gevoelens en minder fijne situaties. Vandaar de kracht van in liefde zijn, en het beste voorhebben met alles met vanuit een dienende houding. Waarom? Met name omdat het leven je gegeven is, en bedoelt om bij te dragen aan het geheel. Dit is het minst stressvol, leidt tot innerlijke vrede, brengt je niet in problemen, en straalt ook af op je omgeving. Pas vanuit deze relatief innerlijke vrede kun je een volgende stap zetten richting vrijheid.

Vrije wil en wijsheid

Mensen hebben een gevoel van keuze en een gevoel van vrije wil, en dat kunnen ze inzetten bij het doen van een actie. Dit klinkt paradoxaal, gezien het feit dat Ishvara, het geheel, alles regelt. Maar ons is nou eenmaal de illusie van vrije wil gegeven, en daar kunnen we maar beter gebruik van maken. Deze thematiek is genuanceerd, gaat heel diep, en doet een beroep op onze wijsheid. Aangezien het wel degelijk lijkt alsof ik een keuzemogelijkheid heb, kan ik mijn gevoel van vrije wil inzetten om de juiste keuzen te maken. Het heeft alles te maken met de programmering in een mens een doener, een ego, een genieter te zijn, en dat een mens in existentiële twijfel leeft. Dit is allemaal ingebouwd, alles heeft een reden. De paradox dat er geen vrije wil is, maar het wel zo voelt heeft een reden. Waarom? Omdat de twijfel onze zoektocht naar weten en vrijheid initieert. Dit is de genade, waar ik maar beter volop gebruik van kan maken, met name om mijn geest gezond te maken. Er is een probleem gecreëerd voor een mens en een weg uit. Dat is de tragedie, de grap en het spel. We kunnen maar beter luisteren naar gevoelens dat het wel eens niet zou kunnen kloppen, zoals het lijkt.

Er is nog een ander aspect aan vrije wil. Vrije wil heeft alles te maken, met het reflectieve vermogen van een mens, en de mogelijkheid tot wijsheid. Deze keuzemogelijkheid is god’s zegen. Kiezen en willen heeft alles te maken met onwetendheid en kennis. Ik kan net zo lang juiste keuzes maken, bijvoorbeeld veranderingen in mijn levensstijl die mijn pad accommoderen, tot ik ontdek hoe ik, door middel van deze kennis, voor vrijheid kan kiezen. De heilzame beweging is deze: De wil om objecten te vergaren sublimeren tot een wil om vrij  te zijn. De waarheid, vrijheid zelf is keuze-loos, en voor de zelf-gerealiseerde is dus helemaal geen sprake meer van een vrije wil van een individu. Die is wat ie is: Het volle bestaan, schijnend als bewustzijn. Maar tot die tijd kan ik maar beter op de juiste manier gebruik maken van mijn ‘beleving’ van vrije wil, of de juiste keuzen te maken voor mijn groei. Degene die verder op het pad komt, zal merken hoe dit werkt, en dat dit spontaner en spontaner zal gaan. Op een gegeven moment heb je niet meer het gevoel een doener te zijn, en valt er ook niks te kiezen. Het gebeurt gewoon allemaal. Dus ja, er is geen vrij wil, maar ik zou dat niet te snel roepen. Eerst gebruik maken van Ishvara’s genade om een emotioneel onafhankelijk, objectief, kalm en helder individu te worden.

Zo de mind, zo de wereld

Mensen stemmen zich niet altijd op een geestelijk gezonde manier af met de wetten van goed leven (dharma). Over het algemeen komt dit erop neer dat het gevoel afgescheiden te zijn, gecompenseerd wordt met een verlangen naar wereldse zaken, of angst ervoor. Ook hebben mensen last van een ongebreidelde hoeveelheid wereldnieuws via de media. Op beide gebieden is de regel ‘less is more’. De wereld wordt irrationeel ervaren als bedreigend. Maar ik heb alleen maar te dealen met wat er voor mijn neus komt. Alle dynamieken die zich op wereldschaal afspelen, spelen zich ook in het klein af in mijn mind en in mijn directe omgeving. De hele (oorlogs)setting van de Bhagavad Gita is een metafoor voor de dualiteit in mijn eigen geest. En wat doe ik? Ik projecteer mijn angst op de neutrale wereld. Het lijden zit niet in de wereld, het lijden zijn gedachten en gevoelens in mijn geest. Laat ik dus eerst maar eens zelf de boel op orde hebben, gelukkig zijn, een goed leven hebben, en als licht in deze wereld komen te staan. Dat zal afstralen op mijn omgeving etc. En ik zal heel anders naar de wereld kijken, namelijk als iets dat wonderbaarlijk functioneert. Met name inzicht over hoe het leven werkt, helpt hierbij. En natuurlijk kunnen we elkaar hierbij helpen. Maar dat is een lastige. Want wie wil horen dat bepaalde gewoonten waar zij of hij aan gehecht is, haar of hem in de weg staan om te groeien als mens? Wie wil horen, dat het tijd is om emotioneel volwassen te worden? Wie dat wel wil kan bij een onderwijstraditie als Vedanta terecht.

Wat is het doel van de onderwijstraditie? Zien dat alles brahman is, gelijk puur bewustzijn, gelijk mijzelf. Terug naar non-dualiteit. Degene die dit weet, en deze kennis verinnerlijkt heeft, beoordeelt de wereld enkelvoudig. De ene werkelijkheid wordt gezien als zichzelf.  De wereld is niet schitterend omdat de dingen op zichzelf altijd maar zo schitterend zijn. De wereld is zo schitterend omdat het niets anders is dan een oceaan van licht, met een dans van namen en vormen, die komen en gaan. Op die manier durft Vedanta te stellen dat de wereld een schitterend, wonderlijk, stralend geheel is van vernuftige, neutrale wetmatigheden, die een reflectie zijn van het ene goddelijke licht, dat jezelf bent. Vedanta durft ook te stellen dat de wereld een rommeltje lijkt, door onwetendheid hiervan. Deze onwetendheid brengt een wil op gang, die in de eerste plaats een wereld blijft creëren, en vervolgens deze wereld in de war stuurt omdat deze wil geprojecteerd wordt tot een wil om de persoon te vervolmaken en vereeuwigen in die wereld.

Een groot liefdesspel

Dit uit zich in uiterlijke zaken als nageslacht, wat een verkeerde manier is om mijzelf te vereeuwigen, terwijl we als bewustzijn al oneindig zijn. Op zich niks mis met kinderen krijgen natuurlijk, maar we begrijpen de drang erachter niet goed. Er wordt niet begrepen dat de liefde die uit de ouder naar het kind stroomt, en uit het kind naar de ouder één en dezelfde liefde is. Er is niet een mijn-liefde en jou-liefde. Het zelfde geldt voor sexuele liefdesrelalties, voor alle relaties eigenlijk. De liefde die je bent stroomt via aandacht uit naar allerlei objecten. We tappen allemaal uit hetzelfde vaatje. Het is allemaal een groot liefdesspel, maar omdat het opgeknipt raakt in onze duale geest, en verstrooit in allerlei zogenaamde moeilijke verhalen kan ik niet zien dat het allemaal non-duaal bestaan, bewustzijn, zaligheid, liefde is.

Omdat ik denk dat ik eerst van alles moet bereiken en vergaren, wordt deze liefde en aandacht tot wilskracht. Naast een wil tot nageslacht, uit deze wil zich in hebzucht en een zucht naar erkenning, aandacht, liefde en macht, wat ook allemaal compensatie is van het gevoel klein en nietig te zijn, wat leidt tot exploitatie van de wereld. Vedanta zegt, als ik zie dat ik al helemaal ok bent, ben ik dat voor altijd.  Tot slot kan de wil ook religieus geprojecteerd worden, om bij een of andere God te willen zijn in een of andere hemel of zo, of in een volgend leven, wat ook verkeerde manieren zijn om heil of onsterfelijkheid te bereiken. Onze volle goddelijke natuur is al hier en nu, als je weet hoe.

Ik ben ok

Ik zie dus niet in dat ik dankbaar zou moeten zijn geboren te zijn als mens, om te kunnen zien dat ik als persoon ok ben, en dat ik als het licht van bewustzijn al helemaal ok ben. Om te begrijpen, dat ik ok ben, en om mijn ware natuur te begrijpen is het hoogstens zinvol, om mijn mind te kwalificeren voor wijsheid. Dat kan ik dankbaar zijn om te mogen werken met dit goddelijke materiaal. Om te zien hoe ongelofelijk subtiel en vernuftig de schijnbare schepping is. Hoe een bloem groeit, hoe een mind zich kan ontwikkelen volgens subtiele logica en vernuft. Hoe de wetten van karma werken, hoe schitterend alles op elkaar in werkt. De mens met zijn vermogen tot reflectie en zijn complexe lichaam is een groot wonder. En er is niks mis met de mens. Sterker nog, de mens is een bijzonder wezen, in staat tot intens kwaad, en in staat tot intens goed. Dit komt omdat een mens ergens aanvoelt dat zij of hij grenzeloos is. Wat doet sommige mensen dan? Ze projecteren dat op de wereld en gaan grenzeloos macht en verlangen uitoefenen. Daar gaat het dus mis. Komt het aanvoelen en verlangen naar grenzeloosheid in aanraking met de juiste kennis, dan kan het leiden tot verlossing van lijden, en dan kan het leiden tot vrijheid.

Het is niet gemakkelijk mens te zijn. Maar het is wel een ongelofelijk spannende uitdaging. En waarlijk zelfonderzoek is het grootste avontuur dat je kunt aangaan. Vedanta zegt dat de karmische uitnodiging van menszijn is om vrij te zijn, en dat we het sterke gevoel ‘van alles te willen’, op vrijheid kunnen richten. Niet voor niks kennen we in ons mensen wereldje veroveraars, tirannen en willen we het liefst controle over alles wat maar in ons gezichtsveld komt. Daar zit het feit achter dat ik vol en heel ben. Op meerdere plekken in de Upanisads en in de Bhagavad Gita staat, dat degene die zichzelf ziet als vol, compleet, oneindig bewustzijn, alle (potentie tot) verlangen is. Om te leven in die visie is mindblowing. ‘Streven’ wordt sullig en onderwerp van vrolijke zelfspot voor zo een vrij persoon. Waarom mensen? Omdat we denkende wezens zijn, de enige wezens die waarlijke zelfkennis kunnen toepassen. Iedereen is al de hele tijd druk om uit het gevoel van onvrijheid te komen. De leegte, de eenzaamheid, het gevoel afgescheiden probeert men te compenseren met materiele en relationele zaken, om zichzelf te vervolmaken. Vedanta zegt: Je bent al vrij, alleen je ziet niet hoe, en je strategie om je te vervullen en tevreden te zijn is niet de juiste. Vervolgens biedt Vedanta de kennis en de strategie aan, die leidt tot vrijheid. En daarmee durft Vedanta ook te stellen: Lijden is niet nodig.

Mens zijn is een uitdaging, een kans en een zegen

Natuurlijk, er is leed, vervuiling en agressie in de wereld, maar dit komt dus voort uit onwetendheid en onethische denkpatronen. Over het algemeen is het denkpatroon: Hoe kan ik mij verrijken, macht vergaren, aandacht vragen of pleziertjes beleven om mij beter te voelen? Terwijl deze teaching zegt: Je bent al volledig ok, maar begrijpt alleen niet hoe. Een leven gericht op uiterlijk genot en invloed, brengt je alleen maar verder van (het) huis (van het zelf). Laat ik dit vooral bij mezelf onderzoeken. En als ik me dan slecht voel, zou ik mijzelf kunnen afvragen: ‘Wat valt hier te leren? Wat valt er te onderzoeken? Misschien heb ik een zelfoordeel. In welke bindende verlangens zit ik vast? Misschien heb ik last van onrustige aandrang, omdat ik sterke gewoonten heb. Denk ik wel juist over de situatie etc.? Welke denkfout heb ik gemaakt, dat ik me zo naar voel over mezelf?’ De schrijver van dit stukje heeft zelf aan den lijve in een periode van angst, paniek en depressie wat onwetendheid met een mens kan doen. De schrijver van dit stukje heeft ook aan den lijve ondervonden, dat je daar helemaal uit kan komen, en een immense ontwikkeling kan doormaken in één mensenleven. Mens zijn is dus een hele bijzondere uitdaging. Een mens is in staat tot diep lijden en een mens is in staat verlichting te bereiken. Een mens is in staat tot het slechte, en tot het goede. Als je eenmaal zover bent gekomen, dat je ziet dat je een keuze hebt, kun je die keuze maken.

Vrijheid is blijheid

Of het nou leuk is of niet, het blijft een wonder, dat er zo’n malle wereld en zo’n malle persoon in mij verschijnt. Vedanta legt de eenheid ervan uit. Maar Vedanta laat je ook zien hoe de persoon te laten leven in ontzag, verwondering, blijheid en vrijheid. Zeker, ik ben de persoon niet. Maar we kunnen niet ontkennen dat er een persoon en een wereld verschijnt. En die schijnbare persoon wil toch deelnemen aan dat wonder, die wil toch bijdragen in dat wonder, die wil toch spelen in dat wonder. ‘Vrijheid blijheid’, luidt de uitdrukking. Vrijheid en uit compassie en empathie deelnemen aan het leven dat nou eenmaal schijnbaar is opgestart,  hoeven elkaar niet te bijten.

Wat een zegen! Na consequente toepassing van allerlei tools, zal de geest kalm en gerustgesteld zijn, klaar voor de centrale boodschap van de Upanishads, en het laten verwijderen van onwetendheid door kennis. Op dit punt, zien we eigenlijk al dat de geest niet iets is dat van mij is. Het is een prachtig instrument dat ik in kan zetten om tot begrip te komen. Dit objectiveren is van grote waarde, omdat nogmaals, de werkelijkheid volstrekt neutraal is, en wij mensen er waarden en oordelen op projecteren. Door middel van karma yoga en de doortastende Vedantische psychologie, doe je relatieve kennis op, die je voorbereid op het feit dat je de doener niet bent. Ten eerste bepaalt het veld (god) wat er gebeurt en gebeuren moet, niet de persoon. Ten tweede doet bewustzijn niets. En is enkel stralende aanwezigheid, de essentie van alles. Dat ben je. Dit weten is absolute kennis. De kennis waar we het in Vedanta over hebben.

Overlevering van kennis
Het tweede deel van de Veda’s, genaamd de Upanishads, openbaren deze goddelijke essentie van mijzelf en de werkelijkheid. Deze teksten zijn over het algemeen vrij compact en cryptisch geschreven. Vandaar dat grote geesten door de eeuwen heen, het kennismiddel Vedanta begrijpelijk hebben gemaakt in allerlei teksten. Daarbij kom je de naam Shankara tegen, een grote geest (Mahatma) die geniale werkboeken heeft geschreven. Zijn teksten worden tegenwoordig nog volop gebruikt als lesmateriaal door Vedanta-leraren. De logica die in het eerste deel van dit artikel staat, heb ik geleerd van mijn leraar, die het weer geleerd heeft van zijn leraar. En deze afstamming van leraren gaat terug op Shankara. En wat zegt Shankara? Ik ben slechts een link in de traditie vanaf de Upanishads. En wat staat er in de Upanishads? Dat deze kennis niet van mensen komt, maar via de zieners van Ishvara komt. Dit is logisch, want Ishvara is het hele systeem van alle verschijnselen, dus is Ishvara het probleem, en ook de oplossing, het kennismiddel. Laat Ishvara het allemaal maar lekker uitzoeken, dan kan ik vrij zijn. Let wel: Ishvara is niet een of ander Goddelijk levend wezen ergens, Ishvara is bewustzijn met daarin een verschijnende wereld. Het is een win-win situatie. De liefde van je persoon kan daar vrijelijk naar toe stromen. Hoe doe je dat? Door van alles te houden omdat je de goddelijke natuur ervan kent. Dit is de relatieve hoofdprijs. De werkelijke hoofdprijs is dat je leert dat je als bewustzijn pure, oneindige liefde, zaligheid bent.

De teaching die Krishna aan Arjuna geeft in de beroemde Bhagavad Gita is een soort samenvatting van de Upanishads, en kenners herkennen in de verzen, afgeleiden van Upanishad verzen.

Puzzelstukjes komen samen
Maar nu komt het! Even net doen of we verlicht zijn. We zijn puur, onbevlekt bewustzijn, en we weten dat de goddelijke verschijningen in de vorm van de kosmos in ons komen en gaan, en dat diezelfde god de kennis voorspiegelt om dit te doorzien. Dan is de hele opzet van de werkelijkheid toch één grote grap! Immers, die godheid is ook gewoon een manifestatie van onszelf, bewustzijn. Dat is de non-duale lol en de opgewektheid van de wijzen.

Wat kunnen we nu nog meer concluderen? De ware natuur van god is hetzelfde als mijn ware natuur, namelijk vrij bewustzijn, de volle oneindigheid. Een persoon is bewustzijn plus schijnbaar een persoon. God is bewustzijn plus schijnbaar alle verschijnselen. Trekken we de persoon en alle verschijnselen eraf, wat kan, omdat zowel de persoon als de wereld een manifestatie is van onze ware natuur bewustzijn, dan zijn we als bewustzijn gelijk god.

Als persoontje zijn we natuurlijk niet gelijk god. Ons persoontje staat helemaal niet afgescheiden op zich, maar is een nietig onderdeeltje van het goddelijke systeem Ishvara. Dit stemt ons, na de grote claims van zo even, weer bescheiden. Gelukkig maar. Als persoon moeten we niet buiten onze schoenen gaan lopen. De hele wereld is een verschijning van, in en aan bewustzijn, en dit feit is dus niet een feit in de wereld zelf! Voor we volledig alleen en zelfstandig de grap van het bestaan kunnen beleven als bewustzijn, kunnen we maar beter ons persoontje in volle eerbied naar alles laten kijken. Anders komen we in problemen. Dan eigent ons ego zich non-duale inzichten toe. Dit is een beroemde projectie, die wel de advaita shuffle wordt genoemd of verlichtingsziekte. De volgorde is belangrijk. Eerst de uitnodiging te rijpen als mens, wat al een hele verrijking is. In dat proces leren we lief te hebben als een gek, met name ook begrip en compassie te ontwikkelen voor de strapatsen van ons eigen zogenaamde ‘innerlijk’, en begeleidt Vedanta ons naar een redelijke staat van geluk. Pas als onze geest emotioneel volwassen, evenwichtig en scherp is, zijn we klaar om de waarheid van onszelf te realiseren. Eerst groeien als mens, dan onszelf doorzien.

De persoon opgeven, betekent eerst overgave van de persoon

Dit vergt eerlijkheid naar onszelf. Als we ons beperkt en klein voelen, doen we er verstandig aan ons eerst over te geven aan het ‘grote’ goddelijke. Als we ons klein en beperkt voelen en we alleen maar de kennis beoefenen ‘Ik ben vol en heel’, zal dit een beperkt effect hebben. Dit komt omdat onze conditionering diep verankerd ligt in gebieden waar we niet bewust van zijn. Diepgewortelde obstakels zullen steeds weer de kop opsteken. Vedanta biedt hele zinnige oefeningen en meditaties aan ter verwijdering hiervan. Karma yoga, overgave aan het veld van het leven (Ishvara) is de sleutel. We kunnen geen by-pass nemen om een godsbegrip heen, om de dharma heen. Het zijn zeer subtiele processen. Dat weet elke zoeker. Daarom vergt Vedanta een verfijnde geest, die we gaandeweg onze karma yoga en meditatie, en de beoefening van kennis van waarden en kwalificaties zullen verkrijgen. Overgave van de persoon, met een houding van devotie richting alle aspecten van het leven is een vereiste. De persoon die we willen opgeven, zal zich eerst moeten overgeven.

Overgave is en/en of win/win

Maak je geen zorgen. Dit is juist bedoelt om je zorgen kwijt te raken. Na complete zelfkennis blijft de persoon bestaan. In de zin van ‘uitstaan in het leven’. De persoon die ik eerst dacht te zijn, en waar ik aan gehecht was, blijft verschijnen. Alleen verdwijnen alle spanning, de zorgen, de angst, die komen met de identiteit een afgescheiden persoonlijkheid te zijn. Het opgeven van de persoonlijkheid is een en/en, een win/win. We moeten de voordelen van deze kennis geven. Het is een drievoud gewin: Eerst maak je je persoon relatief gelukkig en licht met de juiste beoefening ter kwalificatie, dan stelt zelfkennis je vrij van de persoon, en zal de schijnbare persoon vrij zijn van lijden (bewustzijn, het zelf, was er natuurlijk al vrij van). Eerst vrijheid van de persoon (en de wereld), dan vrijheid voor de persoon, en een volstrekt zalige en neutrale wereld. Daarom zijn mensen die weten wat ze zijn, over het algemeen opgewekt en gelukkig. Ze genieten van de schittering en de wetmatigheden van het leven, en begrijpen de grap van de werkelijkheid. Over het algemeen bieden veel moderne non-duale leringen hier niet het volledige, logische onderwijs en kennismiddelen voor aan.