IN WOORD, DAAD EN BEELD

Dit is een review van het seminar met James Swartz, dat ik afgelopen weekend bezocht in Oss. Het doet tekort aan wat er allemaal gezegd is. Toch enige impressies.

Een recensie is een waardeoordeel. In Vedanta doen we dat niet. Waarden zijn wel belangrijk, maar oordelen is zinloos. De realiteit zelf is neutraal. Dat waarover ik oordeel komt immers voort uit mijn eigen onwetendheid. Een objectieve blik kan daarom alleen maar compassie of empathie opwekken. Al mijn acties om gelukkig te worden in de wereld zijn kansloos, omdat elk gewin een verlies betekent en andersom. James noemt dit de ‘zero-sum’ natuur van het leven. Zodra ik inzie dat er in de wereld geen blijvend geluk te vinden is, ben ik klaar voor kennis.

Onze neutraliteit werd meteen getest in de satsang. ‘That’s where the rubber meets the road’. Neem bijv. het raakvlak van James’ persoonlijkheid met de persoonlijkheid van de luisteraar 😊. James grove grappen of pittige voorbeelden uit de actualiteit horen bij zijn conditionering. Dit geeft veel lol maar doet je ook schudden op je stoel. Het kan een emotie opwekken. Bij een emotie heeft een prikkel geroerd in je eigen conditionering. Objectiviteit betekent dat ik helder inzie, dat dit enkel energie is, net als elke andere emotie. Een emotie is niets meer dan een materiele flow, waar ik niks mee te maken heb. Elke guru heeft een persoonlijkheid. Kan ik de boodschap onderscheidden van de energetische verschijning van de guru? En nog belangrijker: kan ik objectief staan tegenover mijn eigen persoonlijkheid?

Persoonlijk was de verschijning van James Swartz op het toneel dat ik ben, doorslaggevend. Het was een kwestie van herkennen en overgeven. De busrit uitrijden. Net zoals hij het in zijn guru herkende, herken ik in hem dat hij vrij is van zijn persoonlijkheid. Het kan hem niets schelen hoe anderen over hem denken. Zijn authentieke persoon heeft mijn eigen onzekerheid de nek omgedraaid. Die onafhankelijkheid inspireert enorm. Van zelfvertrouwen naar Zelf. ‘To take a stand in awareness as awareness’. Het is de immense ‘positie’ all-een te staan, heel en compleet! Oneindig dankbaar.

Vedanta is een kennismiddel, een methodologie om mijzelf te onderzoeken, geen filosofie. De prijs is het bewijs. Vedanta vertelt ons dat de liefde en geluk die ik ben volledig is. En niet op kan. Dit kan worden uitgelegd in twee stappen. De eerste stap is duaal en noemt James ‘freedom from the jiva (het levende wezen)’. Daarbij trek je alle niet essentiële variabelen van het bestaan af, door ze aan het concept god te geven 😊. Niet essentieel is wat niet blijft. De volgend stap is ‘freedom for the jiva’ (non-duaal). Dan zie ik in dat het leven niets anders is dan verschijningen van het bewustzijn dat ik ben. 24/7 leven in deze visie heet zelfactualisatie, het onderwerp van dit seminar. Belangrijk: James liet zien dat actualisatie altijd samengaat met een gezond waardenpatroon. Achterliggende reden: De ander ben ikzelf.

Dit is simpel, maar over het algemeen niet makkelijk. Dus wordt karma yoga aanbevolen. Een fase waar elke (onder)zoeker doorheen zal moeten. Het is een heerlijke fase. Het zegt: Geef het hele handeltje terug aan de veroorzaker ervan (god, Isvara), incl. het lijden en gevoelens. God is niet anders dan hoe de dingen en wetten van het leven nou eenmaal zijn. Je kunt op deze fysieke, psychologische en morele wetten rekenen. Ze zijn onberispelijk en consistent, net als de zwaartekracht. Ken je die wetten, dan loop je in de pas met god en stroomt het leven. Dat doe je allemaal innerlijk, mentaal. Hoe anders? Het brengt een transformatie van mijn persoonlijkheid op gang. De houding om de resultaten van mijn handelingen te accepteren, hoort daar helemaal bij. Die zijn aan het veld van actie, niet aan mij. Dit nodigt mijn persoon uit om in een wonder te leven. Waarom mag ik het weggeven? Omdat het niet bij mij hoort. Achterliggende reden: ik ben het bewustzijn dat daaraan ten grondslag ligt. Zoals het water dat zowel de rivieren, de bubbels, de golven en de oceaan lijkt te zijn, maar gewoon water is. Voordeel: Ik hoef niets te dragen. Het maakt mij oneindig licht. Ik doe niet, maar ik ben. God draagt alle verantwoordelijkheid in de schijnbare matrix van zijn creatie. Als ik alles heb weggegeven ben ik vrij, zelfs van de ogenschijnlijke god.

Wat viel specifiek dit weekend op? De lesstijl wordt steeds meer visueel.
Daarvoor een stukje geschiedenis. In een sappig en geïllustreerd evolutieverhaal (‘it’s just a story’) legde James uit dat evolutie leidde naar een wezen in staat tot zelfreflectie. De homo sapiens. Dit gaf allerlei problemen. Het wezen dat over zichzelf kan nadenken, kreeg te dealen met buitensporige angsten en verlangens. De zero-sum natuur van de realiteit zorgde ervoor dat samen met het probleem ook de oplossing werd meegegeven in het hele plaatje, in de vorm van kennis. Zo werd het oer-probleem en de oorzaak van de creatie (onwetendheid) verholpen. Dit is natuurlijk een enorme grap van het bestaan, en niet zo gemakkelijk te begrijpen voor duale wezens als mensen.

Duizenden jaren geleden werd deze kennis aangeboden aan het intellect van zieners. Millennia lang werd dit oraal doorgegeven. Op een gegeven moment dook de boodschap op in het schrift van de cryptische Upanisads. Grote geesten als Shankara werkten deze later uit in systematische verhandelingen (Prakarana Grantha’s). Dit zijn de ‘werkboeken’ (James) als Atmabodh of Pancadasi. Hierin worden de aforismen van de Upanisads uitgewerkt tot logica. Parallel hieraan ontstond de Sampradaya. Een samenspel van leraar en leerling. James Swartz brengt de kennis tot ontplooiing in moderne taal, waarbij volgens hem onderwijs op onderwerp, geschikter is voor de Westerse moderne mens dan het van vers tot vers behandelen van de teaching. De geschriften zullen overleven. Daarin is de teaching verankerd.

Parallel aan de spirituele ontwikkeling werd de maatschappij complexer door landbouw, domesticatie en verstedelijking. Door de verleidingen van zijn eigen ontdekkingen werd de mens grover en extraverter tot op de dag van vandaag. Grote delen van de bevolking begrepen de subtiele non duale boodschap van de Upanisads niet meer. De boodschap werd voor het grote publiek verstopt in mythen en mooie beelden. Het was de tijd van het epos en de Purana’s. In de oude tijd waren de natuurelementen de goden. In het Puranische Tijdperk werden er allerlei goden verzonnen. Goden die acteerden in verhalen. James noemt de verbeelding hiervan: ‘Vedanta in code’. De laatste weken gebruikt hij deze in zijn zondagavond zoomsessies. Hij heeft een prachtige versie van de dansende Shiva ontworpen. Aan de hand van zijn rijke kennis legt hij de symboliek daarvan uit.

Op mijn vraag of dit de trend is in moderne Vedanta teachings antwoord hij bevestigend. ‘We zitten nog steeds in het puranische tijdperk’. De moderne mens is visueler ingesteld dan ooit. Spanningsbogen zijn kort. Mensen vervelen zich en willen geamuseerd worden door Netflix. Jonge mensen hebben moeite met lange teksten. James heeft een enorme slag geslagen in de modernisering van de taal van Vedanta. Zijn visuele charts zijn door de jaren heen steeds delicater geworden. Binnenkort zullen zijn charts geanimeerd zijn, kondigt hij aan. Ook Andre Vas werkt met uitgebreide schema’s en plaatjes in zijn teachings. Swami Tadatmananda presenteert zijn meditaties met tekenfilmpjes. Is dit de trend voor Vedanta in de toekomst? Ongetwijfeld.

Het hart van het onderwijs zal niet veranderen. Zolang er onwetendheid is, zal er de oplossing zijn. Maar de voorstelling past zich aan de tijdgeest aan. …

Door Simon de Jong